BOŞANMA DAVASINDA EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ HAKKINDA

-HUKUK BÜLTENİ-

                                               BÜLTEN TARİHİ: 17/06/2020

I. Genel Olarak

4721 Sayılı Türk Medeni Kanun m. 202’de “Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır. Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler.” yasal mal rejiminin ‘edinilmiş mallara katılma rejimi’ olduğu kabul edilmiştir. Mal rejimleri Medeni Kanun’da düzenlenmiştir. Eşler TMK’da belirlenmiş olan dört çeşit mal rejiminden birini seçmek zorundadırlar. TMK’da düzenlenen mal rejimleri; edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir. Eşler yasada düzenlenmiş olan mal rejimlerinden birini seçmediğinde yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimini seçmiş sayılacaklardır. Edinilmiş mallara katılma rejiminde kural olarak eşlerin kişisel malları kendisinde kalırken evlilik birliğinde elde edilen mallar eşler arasında yarı yarıya paylaşılacaktır.

II. Kişisel Mallar ve Edinilmiş Mallar

Boşanma davasında mal paylaşımı yapılırken malların kişisel mal mı edinilmiş mal mı olduğu büyük önem arz etmektedir. Boşanma davasında mal paylaşımı yapılırken ilk önce her eş kural olarak kişisel mallarını geri alacaktır. Sonrasında evlilik birliği içerişinde edinilmiş mallar eşler arasında yarı yarıya paylaşılacaktır.

A. Kişisel Mallar

Kişisel mallar eşlerin evlilik birliğinden önce sahip olduğu mallardır. Eşler sözleşme yaparak bazı edinilmiş malların kişisel mal sayılmasını kabul edebilirler. Örneğin eşlerden birinin sahibi olduğu şirketin evlilik birliği süresince ortaya çıkan geliri şirket sahibi eşin kişisel malı olarak kabul edilebilecektir. Bu durum TMK m. 221’de “Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler. Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.” şeklinde düzenlenmiştir.

TMK m. 220’de sayılanlar “Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,

2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,

3. Manevî tazminat alacakları,

 4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.” kanuna göre kişisel mal olarak kabul edilmektedir.

B. Edinilmiş Mallar

Edinilmiş mal TMK m. 219/1’de “Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.” şeklinde tanımlanmıştır. Evlilik birliği içerisinde bir malın öncelikle edinilmiş mal olduğu esası geçerlidir. Kural olarak eşlerin her bir malı aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal olarak kabul edilmektedir. Bu durum ‘İspat’ başlıklı TMK m. 222’de “Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır. Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.” açıkça düzenlenmiştir.

Kanuna göre edinilmiş mallar, TMK m. 219/2’de “Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:

1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,

2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,

3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,

4. Kişisel mallarının gelirleri,

5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.” şeklinde sayılmaktadır.

III. Boşanma Kararının Kesinleşmesi İle Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine Göre Mal Paylaşımı Yapılması

Edinilmiş mallara katılma rejiminin TMK m. 225’te yer alan düzenlemeye göre, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulü halinde sona erecektir. Mahkeme tarafından evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hâllerinde, mal rejimi dava tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sona erecektir.

A. Mal Paylaşımı Davasında Eşlerin Talepleri

Yasal mal rejimine tabi olan eşler arasındaki boşanma davasının kesinleşmesi ile eşler arasında mal paylaşımına ilişkin dava görülerek malların paylaşımı edinilmiş mallara katıla rejimine göre yapılacaktır. Taraflar mal paylaşımı davasında öncelikle diğer eşte bulunan kişisel mallarının kendisine verilmesini talep edecektir. Daha sonra taraflar; katılma alacağı, katkı payı alacağı ve değer artış payı alacağına ilişkin taleplerini ileri sürecektir.

1. Katılma Alacağı Talebi

Katılma alacağı talebi yasal mal rejiminden kaynaklı olarak her bir eşin evlilik boyunca hak kazandığı kanuni alacağı ifade etmektedir. Eşler mal paylaşımı davası ile yasal mal rejiminden kaynaklı bu haklarını dava yolu ile ileri sürebilmektedir.

2. Katkı Payı Alacağı Talebi

Eski Medeni Kanun döneminde; eşlerden birinin diğerine yaptığı karşılıksız kazandırmalar neticesinde bir katkı payı talep edebilmesine ilişkin kanunda hüküm bulunmamaktaydı. Uygulamada Yargıtay kararları ışığında katkıda bulunan eşin açtığı davaya katkı payı alacağı davası denilmekteydi.

3. Değer Artış Payı Alacağı Talebi

Yeni Medeni Kanun’un kabulü ile değer artış payı TMK m. 227/1’de yer alan düzenlemeye göre; eşlerden birinin diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunması halinde ortaya çıkmaktadır. Tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkıda bulunan eş katkısı oranında alacak hakkına sahip olmaktadır. Değer artış söz konusu olan malın daha önce elden çıkarılmış olması halinde mal paylaşımı davasında hâkimin, diğer eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirleyeceği TMK m. 227/2’de düzenlenmiştir.

B. Yasal Mal Rejimine Göre Mal Paylaşımı Usulü

Mal paylaşımı davasında öncelikle kişisel mallar ile edinilmiş mallar ayrılacaktır. Bu durum TMK m. 228’de “Eşlerin kişisel malları ile edinilmiş malları, mal rejiminin sona ermesi anındaki durumlarına göre ayrılır.” şeklinde düzenlenmiştir. TMK m. 229’da edinilmiş mallara eklenecek değerler belirtilmiştir. Kanuna göre eklenecek değerler; Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar ile bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler. Ayrıca TMK m. 229’da eklenecek değerlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebileceği düzenlenmiştir.

Kişisel mallar ile edinilmiş mallar ayrıldıktan sonra aralarında yapılacak denkleştirme TMK m. 230’da düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir. Edinilmiş malların maddi değeri mal rejiminin tasfiyesi esnasındaki değerine göre hesaplanacaktır. Eşlerden biri kendi mallarından edinilmiş malların iyileştirilmesine veya korunmasına katkıda bulunduğunda, değer artması veya azalması durumunda denkleştirme, katkı oranına ve malın tasfiye zamanındaki değerine veya mal daha önce elden çıkarılmışsa hakkaniyete göre yapılacaktır. Kime ait olduğu anlaşılamayan borç, edinilmiş mallara ilişkin sayılacaktır.

Edinilmiş malların tespit edilerek gerekli denkleştirmenin yapılması neticesinde ortaya çıkan değere göre eşler arasında ayarı oranında paylaşım yapılacaktır. Eşler arasındaki yapılacak anlaşma ile yarı oranındaki pay değiştirilebilir. Mal paylaşımı davası neticesinde ortaya çıkan katılma alacağı ve değer artış payı alacağı ayni olarak ödenebileceği gibi para olarak da ödenebilir.

IV. Sonuç ve Değerlendirme

Yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin mal paylaşımı davası ile tasfiye edilmesi için boşanma davasının kesinleşmesi gerekmektedir. Mal paylaşımı davası boşanma davası ile ileri sürülemez. Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşler evlilik süresi boyunca elde edilen taşınır ve taşınmaz malları yarı oranında paylaşacaktır. Bu oran tarafların anlaşması ile değiştirilebilir. Yasal mal rejiminin TMK hükümleri neticesinde tasfiyesinde katılma alacağı ve değer artış payı alacağı şeklinde iki alacak ortaya çıkmaktadır. Katılma alacağı evlilik süresince edinilmiş mallardan dolayı ortaya çıkan alacaktır. Değer artış payı alacağı ise eşlerden birinin kişisel malları ile diğer eşe yaptığı katkı neticesinde ortaya çıkmaktadır. Değer artış payı alacağı kişisel mallarını diğer eş için sarf eden eşin kişisel mallarındaki azalmanın karşılığında hak kazanacağı bir alacaktır. TMK’da yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi düzenlenmiş olsa da eşler kanundaki diğer mal rejimlerinden birini seçebilir.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.