KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDE YERSİZ ÖDEME HALİNDE KARŞILAŞILABİLECEK YAPTIRIMLAR HAKKINDA

-HUKUK BÜLTENİ-

                                               BÜLTEN TARİHİ: 05/06/2020

1. GİRİŞ

Kısa çalışma kavramı genel olarak ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, üç ayı aşmamak üzere yapılan çalışmayı ifade etmektedir. Zorlayıcı bir sebep olarak kabul edilebilecek olan Covid-19 salgınının etkisiyle birçok işveren işçilerinin kısa çalışma ödeneğinden faydalanması için başvuru yapmıştır. İŞKUR tarafından internet sitesinde yer alan Kısa Çalışma Talep Formu’nda kısa çalışmanın uygulanabileceği yöntemler şu şekilde belirtilmiştir[1]: 

1. İşyerinin tamamında haftalık çalışma süresinin azaltılması
2. İşyerinin bir bölümünde haftalık çalışma süresinin azaltılması
3. İşyerinin tümünde faaliyetin tamamen durması
4. İşyerinin bir bölümünde faaliyetin tamamen durması

Kısa çalışma başvurusunda bulunulurken başvurulan yöntem hakkında yanıltıcı bilgi ve belge verilmiş yani yöntem fiili durumu yansıtmamış olabilir. Bu durumda aslında hak kazanılmayacak bir ödeme İŞKUR tarafından yapılmış, başvurucu tarafından haksız ödemeye sebebiyet verilmiş olmaktadır. İşyerinde çalışma süresi önemli derecede azalmasına rağmen faaliyet tamamen durmuş gibi başvuru yapılması, faaliyet devam etmesine rağmen azalma veya durma nedeniyle başvuru yapılması gibi çeşitli ihtimaller yersiz ödemelere örnek teşkil edecektir. Aynı şekilde yersiz ödeme yalnızca işverenin hatalı beyanından kaynaklanmayabilir; işçinin de kusuruyla fazla ödemeye neden olabilmesi ihtimali mevcuttur. Bu hukuk bülteninde kısa çalışma ödeneğinden yararlanmada hatalı bilgi ve belge verilmesi halinde karşılaşılabilecek yaptırımlar ele alınmaya çalışılacaktır.

2. HUKUKİ DÜZENLEME

Kısa çalışmaya ilişkin temel mevzuat 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu (“Kanun”) ve bu kanuna göre 30.04.2011 tarih ve 27920 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”)’tir. Kanun ve Yönetmelik yersiz ödemelerle ilgili paralel düzenlemeler ihtiva etmekle birlikte; Yönetmelik’te işçinin kusuruyla yersiz ödemeye sebep olması halinde yersiz ödemenin işçiden tahsil edileceği özel olarak düzenlenmiştir:

Kanun’un ek 2. maddesinin 7. fıkrasında “İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.” düzenlemesi yapılmıştır.

Yönetmelik’in 7. maddesinin 11. bendinde ise “ İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.” denmiştir.

26 Mart 2020 tarihli ve 31080 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 41. Maddesi ile 4447 sayılı Kanun’da birtakım geçici düzenlemeler yapılmıştır ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartlarında değişiklik yapılmıştır. Ancak bu düzenlemede yaptırıma ilişkin bir detay mevcut değildir. Oysaki 4447 sayılı Kanun’un geçici 2. maddesinde ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39. maddesinde belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerince idari para cezası uygulanacağı ve ödenen nakdi ücret desteğinin ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edileceği öngörülmüştür.

3. SONUÇ

COVID-19 sürecinde iş müfettişlerince bizzat işyerine gidilerek denetleme yapılmamış, işverenlerce yapılan online başvuruları takiben sunulan bilgi ve beyanlara göre İŞKUR ödemeleri gerçekleştirilmiştir. Her ne kadar uygunluk denetimleri beyan üzerinden yapılmış olsa da; fazla ve yersiz ödemeye neden olunduğunun tespiti halinde yapılan ödemeler yasal faiziyle birlikte tahsil edilecektir. Nakdi ücretsiz izin desteğinden farklı olarak, kısa çalışma ödeneğinden yersiz faydalanma hususunda ayrıca bir idari para cezası öngörülmemiştir. Ülkemiz salgın gibi bir durumla ilk kez karşılaştığından ve bu derece önemli sayıda kısa çalışma başvurusu ilk kez yapıldığından edinilecek tecrübelere göre daha caydırıcı düzenlemelerin gelme ihtimali mevcuttur.

Haksız ve hatalı bilgiyi işverenin vermesi halinde fazla ödeme işverenden; işçinin kusuruna dayanan durumlarda ise işçiden tahsil edilecektir. Fazla ödeme çeşitli durumlardan kaynaklanıyor olabilir. İşyerinin yalnız bir bölümünde faaliyet durmasına rağmen işyerinin tamamında faaliyet durmuş gibi başvuru yapılmış olabilir; yahut işyerinde faaliyet azalmasına rağmen faaliyetler tamamen durmuş gibi beyanda bulunulmuş olabilir. Buna ek olarak işçinin de kusurlu beyanıyla şartları taşımamasına rağmen şartları sağlıyormuşçasına işvereni yönlendirmiş olabilir.  Yahut kısa çalışma ödeneğinden faydalanırken işçi başka bir işte çalışmış olabilir.

Yersiz ödemelerde kusur değerlendirmesinin dikkatlice yapılması hakkaniyete aykırı uygulamalara yol açılmaması gerekmektedir. İşveren faaliyetin azalması nedeniyle çalışma saatlerine ilişkin ilk başta yaptığı bildirimi düzeltmek istemiş ve buna ilişkin listesini vermesine rağmen İŞKUR birimi tarafından ödeme gerçekleştirilmiş olabilir.

İşverenler kısa çalışma ödeneği kapsamında ödeme yapılmadan önce düzeltme listelerini mutlaka İŞKUR ilgili birimine göndermelidir. Ancak buna rağmen ödeme yapıldıysa bu yersiz ödemenin iadesi için birime başvuruda bulunulmalı, ödemeler işçilerden alınmalıdır. Bu gibi durumlarda işverenin bir kusuru söz konusu olmadığından bu işverene faiz işletilmesi hakkaniyete aykırı düşecektir.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.