KORONAVİRÜS SALGINI (COVID-19) SÜRECİNDE ÜCRETSİZ İZİNDE OLAN İŞÇİLERE NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ 

-HUKUK BÜLTENİ-

BÜLTEN TARİHİ:24.04.2020

İşçi işveren ilişkileri Koronavirüs salgını (Covid-19) sürecinde en çok etkilenen ilişkilerden biridir. Her iki tarafın da menfaatlerinin gözetilebilmesi ve istihdamın devamlılığı için yakın zamanda birçok düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemeler kapsamda yaklaşık 300 bin işveren 3 milyondan fazla işçi için kısa çalışma ödeneğine başvurmuştur. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun geçici 23. maddesine göre işçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için son 60 gün içinde hizmet akdi ile çalışmakta olması ve son üç yıl içinde en az 450 gün sigortalı olarak çalışmış olması gerekmektedir. Dolayısıyla bu şartları taşımayan işçiler kısa çalışma ödeneğinden yararlanamamaktadır. Faaliyetleri tamamen veya önemli ölçüde duran işletmelerde; sürecin öngörülemezliği de göz önünde bulundurularak ücretsiz izin uygulamalarına geçilmiştir. Her ne kadar önemli sayıda işveren kısa çalışma ödeneğine başvurmuş olsa da; ücretsiz izin uygulaması için kısa çalışma ödeneğine başvurup da yararlanamamanın ön bir koşul olmadığını hatta mevcut düzenlemelerle ücretsiz izin için herhangi bir koşul olmadığını hatırlatmak gerekir. Ücretsiz izne ayrılan işçilerin mağduriyetinin bir nebze de olsa giderilmesi için bu işçilere nakdi ücret desteği yapılması hukuki düzenlemelerde kendisine yer bulmuştur. Bu yazımızda hangi işçilerin nakdi ücret desteğinden faydalanabileceği ele alınmaya çalışılacaktır.

HUKUKİ DÜZENLEMELER

Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 17 Nisan 2020 tarihli ve 31102 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış torba bir yasa olup, birçok duruma ilişkin düzenlemeyi ihtiva etmektedir. Söz konusu önemli düzenlemelerden birisi 4447 sayılı Kanuna eklenen geçici 24. maddeyi içeren 7. maddedir. İşbu maddede nakdi ücret desteğinden faydalanabilecek işçilerin taşıması gereken şartlar; suiistimal halinde yaptırım; genel sağlık sigortalısı sayılma hususları ele alınmıştır.

Kanun ilk çıktığında uygulamada bazı tereddütler oluşturmuş ve tartışmalara yol açmış ise de; ilgili maddenin son fıkrasında Bakanlık nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkilidir denilmiştir. Nitekim 22.04.2020 tarihinde “4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 24 Üncü Maddesi Kapsamında Yapılacak Nakdi Ücret Desteği Uygulamasına İlişkin Usul Ve Esaslar” Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayınlanmıştır. Usul ve Esaslar ile özellikle başvuru şartlarına ve başvuru usulü açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.

YARARLANMA ŞARTLARI

• Halen bir hizmet sözleşmesi ile işverene tabi olan işçiler için:

1)17.04.2020 tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı Kanunun geçici 10. maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılmak,

2)Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmamak,

3)Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak,

4)SGK’ya 01, 04, 05, 06, 12, 14, 20, 29, 32, 35, 39, 52, 53, 54 veya 55 no’lu belge türlerinden bildirilmiş olmak.

Her ne kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmamak şartının yorumu konusunda farklı görüşler olsa da işverenin işçinin kısa çalışma şartlarını taşımasına rağmen başvuru yapmaması halinde de işçinin nakdi ücret desteğinden faydalanabileceği kanaatindeyiz. Zira mevcut uygulamaların amacı Covid-19 salgınının çalışma hayatına etkilerini olabildiğince azaltmak ve istihdamın devamlılığını sağlamaktır. İşvereni tarafından kısa çalışma ödeneğine başvurulup da prim ve gün sayısı itibariyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler için eksik gün nedeninin güncellenerek bu işçilere nakdi ücret desteğinden faydalanmasının özel olarak düzenlenmiş olması da bu durumu desteklemektedir. Diğer şartlarla birlikte yorumlandığında; genel olarak başka aylık veya ödeneklerden faydalanmıyor olmanın da şart koşulduğu görülmektedir. Yani amaç kısa çalışma ödeneğine başvurabilme imkanını haiz olup da başvurmayan işverenin işçisinin cezalandırılması değil; mükerrer ödemenin önüne geçilmesidir. İşverene kısa çalışma ödeneğine başvuru açısından getirilmiş kanuni bir zorunluluk da bulunmamaktadır. İşçinin kısa çalışma ödeneği kapsamında ödeme almıyor oluşu bu şartın sağlanması için yeterlidir.

• İş sözleşmesi 4447 sayılı Kanunun 51. maddesi kapsamında feshedilen işçiler için:

1)İş sözleşmesinin 15.03.2020 tarihinden sonra feshedilmiş olması,

2)İşsizlik ödeneğinden yararlanamamak,

3)Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak.

Söz konusu kişiler açısından önemli olan fesih şekli ve tarihidir. İş sözleşmesi 4447 sayılı Kanunun 51. maddesi kapsamında 15 Mart 2020 tarihinden sonra feshedilmiş olmalıdır.

BAŞVURU ESASLARI

• Başvuru Kim Tarafından Yapılacaktır?

- Nakdi ücret desteğinden yararlanılabilmesi için ücretsiz izne ayrılan işçilere ilişkin aylık bildirimler, “https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi” internet adresinden ücretsiz iznin verildiği ayı takip eden ayın 3’üne kadar işverenlerce yapılır.

- 15.03.2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ancak işsizlik ödeneği başvurusuna rağmen bu ödeneğe hak kazanamayan işsizlerin ayrıca bir başvuru yapmasına gerek yoktur. Nakdi ücret desteği ödemeleri İŞKUR tarafından re’sen gerçekleştirilir.

-  15.03.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı Kanunun 51. maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ancak işsizlik ödeneği başvurusunda bulunmayan işsizlerin “https://esube.iskur.gov.tr/” internet adresinden veya e-Devletten işsizlik ödeneği başvurusunda bulunmaları gerekmektedir.

• Başvuruda Bildirilmesi Gereken Bilgiler Nelerdir?

İşveren, nakdi ücret desteğinin uygulama süresi kapsamında, ilgili ayda işçinin ücretsiz izne ayrıldığı gün sayısını, işçinin TC Kimlik Numarasını, IBAN numarasını ve cep telefonu bilgilerini SGK başvuru ekranı üzerinden bildirir.

• Eksik Gün Nedeni olarak ne gösterilmelidir?

Bildirimi yapılan işçiler için ilgili aya ait Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinde/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinde eksik gün nedeninin, “28-Pandemi Ücretsiz İzin” olarak seçilmesi gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneği kapsamında başvuru yapılıp da ödenekten faydalanamayan işçiler için bildirilmiş olan kodlar güncellenmelidir; eksik gün nedeni yerine yanlışlıkla başka bir koddan bildirim yapanların, eksik gün kodunun değiştirilmesi için SGK’nın ilgili il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine başvurmaları gerekmektedir.

YAPTIRIM

Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39. maddesinde belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanacaktır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir. İşçinin fiilen çalıştırılması, evden çalışma veya bizzat işyerinde çalışma da dahil olmak üzere; işçinin işverene bağlı olarak iş görmesini ifade etmektedir. Ezcümle; fazla ve yersiz ödemeye sebep veren işveren ödeme işçiye yapılmış olsa da bu ödemeyi hem faiziyle birlikte geri ödeyecek hem de idari para cezasına çarptırılacaktır. Bu düzenleme ile kötü niyetli kullanımların önüne geçilmeye çalışılmıştır.

SONUÇ

• Ücretsiz izin için işçinin yazılı onayının gerekmesi kuralına önemli bir geçici istisna getirilmiştir. İşçi bu süreçte ücretsiz izni kabul etmiyorum diyerek sözleşmesini haklı nedenle feshedemeyecek, dolayısıyla kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
• İşveren açısından ise iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında 3 ay işçi çıkarma yasağı getirilmiştir.
• Kısa çalışma ödeneğinden faydalanamayan ve 17 Nisan 2020 tarihinden sonra ücretsiz izne ayrılan işçiler 3 ay boyunca nakdi ücret desteğinden faydalanabilecektir. 3 aylık süre Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilecektir. İşçi bu tarihten önce ücretsiz izne ayrılmış olabilir ancak 17 Nisan tarihinden önceki dönem için nakdi destek ücreti alamayacaktır; 17 Nisan tarihinden sonra ücretsiz izni devam ediyorsa bu tarihten sonrası için nakdi ücret desteğinden faydalanacaktır.
• İşvereni tarafından kısa çalışma ödeneğine başvurulup da prim ve gün sayısı itibariyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler için eksik gün nedeni güncellenerek, bu işçiler nakdi ücret desteğinden faydalanabilecektir.
• Nakdi ücret desteğini hak eden her bir kişi için yapılacak ödeme, 39,24 TL olarak belirlenen bir günlük tutardan damga vergisi düşüldükten sonra hesaplanan tutar ile ödemeye hak kazanılan gün sayısı (ücretsiz izindeki gün kadar) çarpımı sonucu elde edilen tutara tekabül edecektir. Ödemeler İŞKUR tarafından en çok 30 gün için ve bildirilen ücretsiz iznin yapıldığı ayı takip eden ayın 8’inde yapılmaya başlanacaktır. Ödeme kanalları IBAN’a havale veya EFT, Posta Çek Hesabı, PTT şube veya konutta ödemeyi ifade etmektedir.
• Kısa çalışma ödeneği kapsamında işçiye yapılan ödemenin miktarı nakdi ücret desteğine göre daha fazla olduğundan şartları sağlayan işçiler açısından kısa çalışma ödeneğine başvurulması daha hakkaniyetli olacaktır. Ancak bu işverene getirilmiş yasal bir zorunluluk değildir. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmama şartı işveren önce kısa çalışma ödeneğine başvurmalı, başvuru kabul edilmezse nakdi ücret desteğine başvurmalıdır şeklinde yorumlanmamalıdır.
• Genel olarak getirilen şartlarda mükerrer ödeme almanın önüne geçilebilmesinin hedeflendiği görülmektedir. Aynı veya başka işyerinde işe başlama ve/veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınmaya başlanması halinde nakdi ücret desteği kesilecektir. Ücretsiz izin döneminde iş sözleşmesi askıda olduğundan işçinin fiilen çalıştırılmaması, işverene ait işi görmeye devam etmemesi gerekir. Aksi halde kötü niyetli uygulamalar yaptırıma tabi tutulacaktır.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.