SİGORTA TAHKİM KOMİSYONUNA BAŞVURU HAKKINDA

-HUKUK BÜLTENİ-

                                               BÜLTEN TARİHİ: 21/05/2020

I. Genel Olarak Sigorta Tahkim Komisyonu ve Mevzuat

Sigortacılık kanunu kapsamında sigortalı, sigortadan menfaat sağlayan kişiler ve sigorta ettirerek riski üstlenen taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümü için Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapabilir. Sigorta Tahkim Komisyonu önüne gelen uyuşmazlıkları mahkeme yoluna gitmeksizin kısa sürede çözerek taraflar için büyük avantaj sağlamaktadır. 5684 sayılı kanunun ‘Sigortacılıkta Tahkim’ başlıklı 30. Maddesi komisyonun kuruluş amacı, görevleri, işleyişi ve tahkim usulünü belirlemektedir. Ayrıca 5684 Sayılı Sigortacılık Kanununda öngörülen tahkim sistemine ilişkin usul ve esasların düzenlenmesi amacıyla ‘Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik’ çıkarılmıştır.  5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/1’in ilk cümlesinde, “Sigorta ettiren veya sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleşmesinden veya Hesaptan faydalanacak kişiler ile Hesap arasında doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla Birlik nezdinde Sigorta Tahkim Komisyonu oluşturulur.” Sigorta Tahkim Komisyonunun kuruluş amacı belirtilmiş ve komisyonun hangi uyuşmazlıklara bakacağına ilişkin çerçeve belirlenmiştir. Bu kapsamda sigortaya ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme yoluna başvurmaksızın Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapılması işlemlerin basit olması ve hızlı, etkin bir şekilde sonuca ulaşılması bakımından yerinde olacaktır. Sigorta Tahkim Komisyonuna yapılan başvuru ihtiyari nitelikte olup mahkemeye veya komisyona başvuru yapmak tamamen tercih meselesidir. Sigorta Tahkim Komisyonunun kurulması ile yargı mercilerinin de yükü azaltılmıştır.

II. Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru

1. Sigorta Tahkim Komisyonuna Kimler Başvurabilir?

Sigorta Tahkim Komisyonuna kimlerin başvuru yapabileceği büyük önem arz etmektedir. Bu husus 5684 Sayılı Kanun m. 30/1’de “Sigorta tahkim sistemine üye olan kuruluşlarla uyuşmazlığa düşen kişi, uyuşmazlık konusu sözleşmede özel bir hüküm olmasa bile tahkim usulünden faydalanabilir. İlgili mevzuat ile zorunlu tutulan sigortalardan kaynaklanan bu fıkra kapsamındaki uyuşmazlıklar için ilgili kuruluş sigorta tahkim sistemine üye olmasa dahi hak sahipleri bu bölüm hükümlerine göre tahkim usulünden faydalanabilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Açıklamak gerekirse, komisyona başvuru yapılabilmesi için sigorta şirketinin Sigorta Tahkim Komisyonuna üye olması gerekmektedir.

Hükmün devamında zorunlu sigortalar açısından yapılacak başvurularda sigorta şirketinin komisyona üyelik şartı olmadığı açıkça düzenlenmiştir. Komisyona yapılacak başvurunun değerlendirmeye alınması için, zorunlu sigortalar hariç, uyuşmazlık konusu rizikonun ilgili sigorta şirketinin komisyona üyelik tarihinden sonra gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu düzenleme göz önüne alınarak sigorta yaptıracak kişilerin yararlanacağı şirketin komisyona üye olup olmadığına dikkat etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde zorunlu haller dışındaki sigortalar açısından Sigorta Tahkim Komisyonunun avantajlarından faydalanmak mümkün olmayacaktır.

2. Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Şartları ve Başvuru Ücretleri

Komisyona başvuru yapacak olan ilgililerin ilk olarak taleplerini sigorta şirketine yazılı olarak yapmış olması ve talebinin kısmen veyahut tamamen reddedilmiş olması gerekmektedir. 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/13’te “Komisyona gidilebilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlığa konu teşkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruları yapmış ve talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluşun, başvuru tarihinden itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Komisyona başvuru için yeterlidir.” şeklindeki düzenleme ile komisyona başvuru yapmadan evvel sigorta şirketine başvuru yapmanın bir zorunluluk olduğu belirtilmiştir. Önemle belirtmek gerekir ki, Sigorta Tahkim Komisyonu dışında mahkemeye başvuru yapılacak olması halinde de yine sigorta şirketine yazılı olarak başvurulması gerekmektedir.

Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurulacak uyuşmazlıkla ilgili olarak daha önce mahkemeye veya Tüketici Sorunları Hakem Heyetine gidilmiş olması halinde başvuru yapılamaz. Bu husus 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/14’te “Mahkemeye ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca Tüketici Sorunları Hakem Heyetine intikal etmiş uyuşmazlıklar ile ilgili olarak Komisyona başvuru yapılamaz.” emredici bir hükümle açıkça düzenlenmiştir. Komisyona yapılacak başvuru ihtiyari olarak seçilebilecek olup aynı konuyla ilgili hem mahkemeye hem komisyona başvuru yapmak mümkün değildir. Böyle bir durumda derdestlik söz konusu olacaktır. Aynı konuda birden fazla başvuru yapılmasının hukuki bir yararı da bulunmamaktadır.

Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapılacak başvurularda başvuru ücretinin yatırılmış olması gerekmektedir. Başvuru ücretinin yatırılmaması halinde komisyona yapılan başvuru incelenmeyecektir. Sigorta Tahkim Komisyonunca verilen kararların da bir yargılama faaliyeti neticesinde olduğu düşünüldüğünde bir başvuru ücretinin belirlenmiş olması elzemdir.

Başvuru ücretleri;

5.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda 100 TL,

(5.001- 10.000) TL arasındaki uyuşmazlıklarda 250 TL,

(10.001-20.000) TL arasındaki uyuşmazlıklarda 350 TL ve

20.000 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda 350 TL’den az olmamak üzere uyuşmazlık tutarının %1,5’u tutarındaki bedelin başvuru ücreti olarak ödenmesi gerekmektedir[1].

3. Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Usulü ve Eklenmesi Gereken Evraklar

Yukarıda açıkladığımız şekilde başvuruda bulunmaya haiz ilgililerin başvuru şartlarını da sağladıktan sonra, Sigorta Tahkim Komisyonuna posta yoluyla veyahut şahsen başvuru yapmaları mümkündür. Başvuru yapacakların, www.sigortatahkim.org adresinden ulaşacakları başvuru formlarını doldurduktan sonra başvurularını ıslak imzalı olarak yapmaları gerekmektedir. Dolayısıyla başvuru formunu doldurduktan sonra faksla yapılan başvurular dikkate alınmayacaktır[2]. Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmeliğin 16. Maddesi uyarınca komisyona yapılacak başvuruların mutlaka başvuru formu ile yapılması zorunludur. Başvuru formu haricinde dilekçe yazılarak yapılan başvurular dikkate alınmayacaktır.

Sigorta kuruluşuna yazılı olarak başvuru yapıldıktan sonra tarafınıza gönderilen nihai cevap yazısının başvuru evraklarına eklenmesi gerekmektedir. Sigorta kuruluşuna yapılan başvuruya rağmen 15 gün içerisinde cevap verilmemesi halinde ise sigorta kuruluşuna başvuruda bulunulduğunu kanıtlayan belgenin başvuru evraklarına eklenmesi gerekmektedir. Başvurunun bireysel olarak yapılması halinde başvuru formuna geçerli bir kimlik belgesi (nüfuz cüzdanı, ehliyet, pasaport vb.) fotokopisi eklenmelidir. Avukat tarafından yapılacak başvurularda vekaletname ile baro pulunun da mutlaka eklenmesi gerekmektedir. Başvuru evrakları arasında sigorta kuruluşu ile imzalanan sigorta sözleşmesi/poliçesi ile talebe ilişkin diğer belgelerin eklenmesi gerekmektedir. Son olarak başvuru ücreti başvuru öncesinde yatırılması gerektiğinden, başvuru ücretinin yatırıldığını gösteren banka makbuzunun da başvuru evraklarına eklenmesi gerekmektedir. Dekont açıklamasında başvuru sahibinin isminin yer alması önem arz etmektedir. Yine vekille yapılan başvurularda vekilin adının yanı sıra mutlaka başvuru sahibinin ismi banka dekontu açıklamasına yazılmalıdır.

4. Sigorta Tahkim Komisyonunun Başvuruyu İnceleme Usulü

Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından yapılan inceleme öncelikle 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30’da yer alan hükümlere göre yapılmaktadır. 5684 Sayılı Kanun’da hüküm bulunmayan hallerde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) yer alan tahkime ilişkin hükümler çerçevesinde yapılacağı 5684 Sayılı Kanun’un m. 30/23’te “Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun hükümleri, sigortacılıktaki tahkim hakkında da kıyasen uygulanır.” hükmüyle belirtilmiştir. 01/10/2011 tarihinde yürürlüğe giren HMK’da tahkime ilişkin hükümler m. 407 ve devamında düzenlenmiştir.

Sigorta Tahkim Komisyonuna yapılan başvuru 5684 Sayılı Kanun m. 30/15 gereğince; öncelikle raportörler tarafından incelenir. Raportörler tarafından yapılan inceleme 15 günde bitirilerek dosya Komisyon tarafından sigorta halemler listesinden seçilen hakemlere tevdi edilir. Uyuşmazlık miktarı on beş bin Türk Lirası ve üzerinde ise üç kişilik hakem heyeti teşekkülü zorunludur. Hakem heyeti kararını çoğunlukla verir.

Raportör incelemesi sonrasında görevlendirilen hakemlerin 4 ay içerisinde karar vermek zorunda olduğu hususu 5684 Sayılı Kanun’un m. 30/16’da “Hakemler, görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermeye mecburdur. Aksi halde, uyuşmazlık yetkili mahkemece halledilir. Ancak, bu süre tarafların açık ve yazılı muvafakatleriyle uzatılabilir.” düzenlenmiştir.

Hakemler verecekleri kararı kendilerine verilen evraklar üzerinden yapacaktır. Genel olarak Sigorta Tahkim Komisyonu kararı dosya üzerinden yapılan inceleme neticesinde verilmektedir. Ancak HMK m. 429/1’de belirtildiği üzere, “Hakem veya hakem kurulu, delillerin ikamesi, sözlü beyanlarda bulunulması veya bilirkişiden açıklama istenmesi gibi sebeplerle duruşma yapılmasına karar verebileceği gibi; yargılamanın dosya üzerinden yürütülmesine de karar verebilir. Taraflar, aksini kararlaştırmadıkça, hakem veya hakem kurulu, taraflardan birinin talebi üzerine yargılamanın uygun aşamasında duruşma yapılmasına karar verir.” gerekli olması halinde hakemlerin duruşmalı olarak inceleme yapması da mümkündür.

Uygulamada, Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından yapılan dosya incelemesinde de tıpkı mahkeme yargılamasında olduğu gibi dosya bilirkişiye tevdi edilmektedir. Dosya bilirkişiden döndükten sonra sigorta hakemi e-mail veyahut posta yoluyla bilirkişi raporuna itiraz edilebileceğini taraflara bildirmektedir. Komisyona başvuru yaparken başvurucunun talep ettiği zarar miktarını tam olarak tespit edemediği hallerde bu miktar bilirkişi raporu ile ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu durumlarda başvurucu, talebini aşan miktar için HMK m. 107 gereğince talep miktarını ıslah ederek arttıracaktır. Islah sonucu talebin artması ile başvuru ücreti de değişeceğinden başvuran tarafın eksik kalan ücreti tamamlayarak banka dekontunu Sigorta Tahkim Komisyonu’na göndermesi gerekmektedir.

5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/15 son cümlede, “Bununla birlikte, taraflar, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda yer alan hâkimi ret nedenlerine dayanarak hakemi reddedebilir. Ret talebi Komisyona, durumun öğrenildiği tarihten itibaren en geç beş iş günü içinde bir dilekçeyle yapılır. Ret talebi üzerine Komisyon müdürü, iki tarafın görüşlerini dinledikten sonra bu konuda en geç beş iş günü içinde karar verir.” şeklinde yer alan hüküm neticesinde tarafların 01/10/2011 tarihinde yürürlüğe giren HMK m.36’da düzenlenen hakimin reddi sebeplerinden birinin varlığı halinde sigorta hakemini reddedebileceği düzenlenmiştir.

Sigorta Tahkim Komisyonu tarafından verilen kararın icrası, karar tebliğ edildikten sonra hemen yapılabilmektedir. Komisyon kararı ilam niteliğinde belge olduğundan, karar ile doğrudan icra yoluna başvuru yapılacaktır. Uygulamada özellikle avukatlar tarafından komisyona başvurulan durumlarda komisyon kararının tebliğ alındığı aynı gün içerisinde icra takibi başlatılmaktadır. Sigorta şirketlerinin vatandaşı bekletmemesi adına icra takibi başlatılarak kararın icrasının sağlanması etkili bir yol olmaktadır.

5. Sigorta Tahkim Komisyonu Kararına İtiraz Usulü

Sigorta Tahkim Komisyonu kararına karşı itiraz yoluna başvuru süresi, başvuru ücreti, komisyonun hangi kararlarına itiraz edilebileceği, itiraz üzerine temyize başvuru yolu ile ilgili tüm hususlar 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu m. 30/12’de düzenlenmiştir.

Bu hükme göre beş bin Türk Lirasının altındaki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararları kesindir. Beş bin Türk Lirası ve daha üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı kararın Komisyonca ilgiliye bildiriminden itibaren on gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere Komisyon nezdinde itiraz edilebilir. İtiraz edilirken yukarıda açıkladığımız başvuru ücreti esasları ile aynı şekilde olmak üzere komisyona itiraz başvuru ücreti ödemesi yapılacaktır. Komisyon kararına yapılan itirazın reddedilmesi üzerine itiraz başvuru ücretinin %90’ı itiraz eden tarafa iade edilecektir[3]. İtiraz başvurusunun www.sigortatahkim.org adresinden ulaşılabilen itiraz başvuru formu ile yapılması gerekmektedir. İtiraz üzerine kararı incelemek üzere komisyon tarafından İtiraz Hakem Heyeti listesinden seçilerek oluşturulan 3 kişilik İtiraz Hakem Heyetine dosya tevdi edilecek ve iki aylık yasal süre içerisinde karara bağlanacaktır. Komisyon kararına tarafların itiraz etmedikleri durumlarda on günlük itiraz süresinin sonunda karar kesinleşecektir.

Uyuşmazlık tutarının kırk bin Türk Lirasına kadar olması halinde itiraz sonucundan verilen karar kesinleşmektedir. Bu karara karşı yargı yolu tüketildiği için mahkemeye gidilemeyecektir. 5684 Sayılı Kanun’un m. 30/12’de belirtildiği üzere, uyuşmazlık tutarının kırk bin Türk Lirasından fazla olduğu durumlarda itiraz üzerine verilen kararlar için Temyiz yoluna gidilebilir. Temyize ilişkin usul ve esaslar hakkında HMK hükümleri uygulanacaktır.

III. Sonuç ve Değerlendirme

Sigorta uyuşmazlıklarının çözümü için Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapılan başvurular sonucunda daha hızlı ve etkin karar alındığından büyük avantaj sağlamaktadır. Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapılabilmesinin ön koşulu ilgili sigorta şirketinin komisyona üye olmasıdır. Sigorta yaptırırken bu hususun dikkate alınmasını tavsiye ediyoruz. Aksi halde komisyona üye olmayan sigorta şirketleri ile yaşanacak uyuşmazlıklarda Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapılamayacaktır. Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapılan başvurular temelde bir yargı faaliyeti olduğundan şahsen yapılan başvurularda; başvuru şartları, inceleme aşaması, itiraz usulü gibi hususlar karmaşık gelmektedir. Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yolu basit gibi görünse de mahkemede yapılan bir yargı faaliyetinden farkı bulunmamaktadır. Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapmanın avantajları; komisyon incelemesi neticesinde çok gerekmedikçe duruşma yapılmaması ve itiraz sürelerinin kısa süreler olması gibi sebeplerle çok hızlı bir şekilde karar alınmasıdır. Sigorta Tahkim Komisyonu kararlarına itiraz usulünde beş bin Türk Lirası üzerindeki kararlar için bir defaya mahsus olmak üzere itiraz hakkı olması ve kırk bin Türk Lirası üzerindeki kararlar açısından temyiz aşamasının bulunması göz önüne alınarak başvuruların avukat aracılığı ile yapılmasında fayda bulunmaktadır. Zira itiraz hakkı kullanılırken yanlış bir savunma yapılması halinde hak kaybına uğranılması söz konusu olacaktır. Ayrıca Sigorta Tahkim Komisyonu incelemesinde bilirkişi raporu çıktıktan sonra yapılacak itirazın niteliği de büyük önem arz etmektedir. Tüm bu hususlar dikkate alındığında ufak hatalar neticesinde hak kaybı yaşamamak adına Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru yapanların avukatları aracılığı ile başvuru yapmalarını tavsiye ediyoruz.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.