TKHK KAPSAMINDA MESAFELİ SÖZLEŞMELER HAKKINDA

-HUKUK BÜLTENİ-

                                               BÜLTEN TARİHİ: 09.05.2020

1. GİRİŞ

Mesafeli sözleşmeler Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“TKHK”) m. 48 hükmünde düzenlenmiştir. TKHK m. 48/1 hükmünde mesafeli sözleşmeler “…satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.” denilerek tanımlanmıştır. Bu tanım aynı zamanda, tüketicinin sadece mal veya hizmetler hakkında bilgi toplamak amacıyla bir satıcı veya sağlayıcının işyerini ziyaret etmesinin ardından, uzaktan bir iletişim aracı vasıtasıyla sözleşmeyi müzakere ettiği ve kurduğu durumları da kapsar[1]. Bu durum tam tersine satıcı veya sağlayıcının işyerinde müzakere edildikten sonra uzaktan bir iletişim aracı kullanılarak kurulan bir sözleşme mesafeli sözleşme olarak kabul edilmez[2].

2. MESAFELİ SÖZLEŞMENİN ÇEŞİTLERİ

TKHK m. 48 hükmünün gerekçesinde “ …tüketici ile satıcı veya sağlayıcı arasındaki sözleşmenin mektup, katalog, telefon, faks, radyo, televizyon, elektronik posta mesajı, internet gibi bir uzaktan iletişim aracının kullanılması suretiyle akdedilmiş olmasıdır…” denilerek[3] mesafeli sözleşmenin hangi vasıtalarla kurulabileceği sayılmıştır. Mesafeli sözleşme çeşitlerini şu şekilde sayabiliriz:

• Yazılı iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler,
• Telefonla yapılan sözleşmeler,
• Teleshopping ile yapılan sözleşmeler,
• Elektronik ticaret ile yapılan sözleşmeler,
• Diğer iletişim araçları aracılığı ile yapılan sözleşmeler.

3. ÖN BİLGİLENDİRME

TKHK m. 48/2 hükmünde “Tüketici, mesafeli sözleşmeyi ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir. Tüketicinin bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir.” denmektedir.  Bu bağlamda mesafeli sözleşmeler alanında, ön bilgiler ve bilgilendirme formu gereğince tüketicinin mesafeli sözleşmenin kurulmasından önce satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmesi gerekmektedir[4]. Madde hükmünde “ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda” denilerek ifade edildiği üzere ön bilgilendirmenin kapsamı Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği (“MSY”) m. 5 hükmünde belirtilmiştir. Burada özellikle değinmemiz gereken husus ön bilgilendirme kapsamında tüketicinin cayma hakkının[5] da bulunması gerektiğidir. TKHK m. 48/4 hükmü gereği satıcı veya sağlayıcı, tüketiciyi cayma hakkı konusunda bilgilendirmezse, cayma süresi başlamamaktadır, bu nedenle ön bilgilendirme içerisinde cayma hakkının varlığının da açıkça belirtilmiş olması önem teşkil etmektedir.

4. SÖZLEŞMENİN KURULMASI VE ŞEKLİ

Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) açısından sözleşmenin kurulması hazırlar arasında ve hazır olmayanlar arasında olmak üzere farklı şekillerde düzenlenmiştir. Mesafeli sözleşmenin tarafları olan tüketici ve satıcı-sağlayıcı aynı yerde bulunmamaktadırlar; yani hazır olmayanlar arasında bir sözleşme söz konusu olacak gibi görünmektedir[6]. TBK m. 4/2 hükmünde ise “…Telefon, bilgisayar gibi iletişim sağlayabilen araçlarla doğrudan iletişim sırasında yapılan öneri, hazır olanlar arasında yapılmış sayılır.” denilerek aynı fiziki ortamı paylaşmamakla birlikte telefonla yapılan icap ve buna uygun olarak yapılan kabul hazırlar arasında yapılan bir sözleşme olarak nitelendirilmiştir. Bilgisayar ortamında yapılan sözleşmeler açısından ise satıcı/sağlayıcı tarafından fiyat ve nitelikleri belirli olan mal ve hizmetlerin bilgisayar ortamında tüketicilere sunulması icap niteliğindedir ve sunum internet ortamında yayınlanmaya devam ettiği sürece icap geçerli demektir ve icap sürekli olarak yayınlandığından icabın yapılması ile kabul iradesinin beyanı arasına da herhangi bir süre girmemektedir[7]. Tarafların irade beyanlarının karşılıklı olarak e-posta gönderilmek suretiyle beyan ettikleri hallerde ve katalog ve yazılı iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler ise hazır olmayanlar arasında yapılan sözleşme hükümlerine tabi olacaktır, çünkü bu durumda kabul iradesinin gönderilmesi ile ulaşması arasında belirli bir zaman geçmektedir[8]. Teleshopping yoluyla yapılan sözleşmeler açısından ise sözleşmenin kurulması verilen telefon numarasını arayarak gerçekleştiyse hazırlar arasında, bir form ya da mektup göndermek suretiyle gerçekleşmiş ise hazır olmayanlar arasında yapılmış kabul edilmektedir[9].

Borçlar hukuku kapsamında genel kural olarak şekil serbestîsi ilkesi kabul edilmiştir. Kanunun özel bir hükümle şekil mecburiyeti getirdiği akit ve hukuki işlemler bu ilkenin dışındadır. Şekil zorunluluğu yalnız istisnai hallerde kabul edilmiştir ve bu hususlar da kanunda açıkça düzenlenmiştir. TKHK m. 48 hükmünde mesafeli sözleşmeler açısından herhangi bir şekil şartı öngörülmediğinden mesafeli sözleşmelere ilişkin bir geçerlilik şeklinin mevcut olmadığı değerlendirmesi isabetlidir[10].

5. TKHK M. 48 HÜKMÜNE AYKIRILIĞIN YAPTIRIMI

TKHK’nun “Ceza Hükümleri” başlıklı 77. maddesinde kanun kapsamındaki hükümlere aykırılığın yaptırımları düzenlenmiştir.  TKHK m.77/1 hükmünde 48. maddeye aykırı hareket edenler hakkında  aykırılığı tespit edilen her bir işlem veya sözleşme için iki yüz Türk Lirası idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir.

6. SONUÇ

Ticari hayatın ve teknolojinin hızla gelişim gösterdiği günümüzde mesafeli sözleşmeler ticaret hayatı açısından çok büyük önem teşkil etmektedir. TKHK kapsamında düzenlenen mesafeli sözleşmeler ile ilgili hükümler ile birlikte fiziki birliktelik olmadan yapılan sözleşmelerin hangi kurallara tabi olacağının düzenlendiğini ve tüketici menfaatinin ciddi ölçüde korunduğunu görmekteyiz. Özellikle ön bilgilendirme ve tüketiciye tanınan cayma hakkı ile birlikte tüketici menfaati ciddi ölçüde gözetilmiş, mesafeli satışın yapısı gereği tüketici aleyhine oluşabilecek durumlar önlenmeye çalıştır. Bu durum satıcı-sağlayıcı açısından mesafeli sözleşmeler yapılırken kanunda belirtilen hususlara titizlikle riayet edilmesi ve bu konuda hukuki destek alınması gerekliklerini ortaya çıkarmaktadır.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.