YILLIK İZİN UYGULAMASI VE YILLIK İZİNLERE RASTLAYAN HAFTA TATİLLERİ HAKKINDA

-HUKUK BÜLTENİ-

                                               BÜLTEN TARİHİ: 29/05/2020

GİRİŞ: Yıllık izin hakkı, işçinin sağlığını koruyarak, sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve bunun neticesinde toplumsal yararın korumasını sağlama amacı güder[1]. Zira, dinlenmek, Anayasa’da çalışanların bir hakkı olarak düzenlenmiş ve maddenin devamında aynen; “Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.[2]” şeklinde ifade edilmiştir. Bu itibarla işbu yazımızda “yıllık izin uygulaması ve yıllık izinlere rastlayan hafta tatilleri” ele alınacaktır.

I. İş Kanunu'nda Yıllık İzin Düzenlemesi

4857 sayılı İş Kanunu’nun (“İşK”) 53. maddesinin, madde başlığı “Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve İzin Süreleri” dir. Söz konusu maddeye göre yıllık izin; “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.” şeklinde ifade edilmektedir. Madde hükmünün devamında da açıkça belirtildiği üzere yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez ve işçinin iş sözleşmesi devam ettiği sürede ücrete dönüşmez. Ayrıca maddenin devamında niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmayacağı da belirtilmiştir. Zira, kanun koyucu, bu nevi işlerde çalışan işçilerin, yılın çalışmadan geçen kısmında dinleneceğini öngörmesi sebebi ile bu hükmü getirmiştir[3]. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi hesaplanırken, kanun gereği işçilerin hizmet süresi dikkate alınmaktadır. Kanunda belirtilen yıllık izin süreleri asgari süreler olup, Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. Buna göre;

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,

b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 günden,

c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olmaması gerektiği belirlenmiştir.

Önemle belirtmek isteriz ki; yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

İşK’nun 54. Maddesinde işçi lehine bir hüküm getirmekte olup, aynen; “Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu Kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır. Bir yıllık süre içinde 55 inci maddede sayılan haller dışındaki sebeplerle işçinin devamının kesilmesi halinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken bir yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru ve yukarıdaki fıkra ve 55 inci madde hükümleri gereğince hesaplanır. İşçi yukarıdaki fıkralar ve 55 inci madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur.” denilmektedir. Maddenin devamında İş Kanunu’nun 55. maddesine atıfta bulunulmaktadır.

Bu itibarla “Yıllık İzin Bakımından Çalışılmış Gibi Sayılan Haller” başlığı altında düzenlenen 55. Maddeye de göz gezdirmekte fayda görmekteyiz. Şöyle ki;

a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler (Ancak, 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.).

b) Kadın işçilerin 74 üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.

c) İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).

d) Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın on beş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla).

e) 66 ncı maddede sözü geçen zamanlar.

f) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.

g) 3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.

h) İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.

ı) Ek 2 nci maddede sayılan izin süreleri,

j) İşveren tarafından verilen diğer izinler ile 65 inci maddedeki kısa çalışma süreleri.

k) Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi,

Yukarıda tek tek belirtilen süreler, İşK 55. Maddesi gereğince yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılmaktadır

II. İş Kanunu'nda Yıllık İznin Bölünmezliği

26.04.2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6704 sayılı “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” un yıllık ücretli izin uygulaması ile ilgili 16. Maddesinde aynen; “22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 56 ncı maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.” denilmektedir. 4857 sayılı İşK’nun 56. maddesinin, madde başlığı “Yıllık Ücretli İzin Uygulaması” dır. Bu maddenin 26.04.2016 tarihinden önceki 3. Fıkrası; “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.” şeklindeyken, Resmi Gazetede yayımlanarak 26.04.2016 tarihinde yapılan değişiklik sonrasındaki hali ise, yukarıda da atıfta bulunduğumuz üzere; “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.” şekline getirilmiştir. Yapılan bu değişikliğin sebebi, uygulamada iznin birden fazla bölündüğünün göz önüne alınarak; kanun koyucu tarafından işçinin en azından bir defa 10 gün olmak sureti ile kesintisiz dinlenmesinin sağlanmasının istenmesidir[4].

III. Yıllık İzinlere Rastlayan Hafta Tatiller Hakkında

Hafta Tatili 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddenin hafta tatilini düzenleyen ilk fıkrası aynen: “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.” şeklindedir. Halen yürürlükte bulunan 394 sayılı “Hafta Tatili Hakkında Kanun[5]” uyarınca hafta tatili Pazar günüdür. 4857 sayılı İşK’nun 57. Maddesinin ilgili fıkrasında “Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir. ”denilmekte olup, işbu madde gereği yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili olan Pazar günlerinin ücretleri ayrıca işçiye ödenecektir. Ancak, cumartesi günü hukuken, çalışılsın ya da çalışılmasın iş günü sayılır. Cumartesi günleri iş günü olduğundan cumartesi günleri yıllık ücretli izin hesaplamasında yıllık ücretli izin olarak sayılacaktır. Belirtmek isteriz ki haftanın çalışılan günleri hukuken 6 gün, toplam çalışma süresi ise 45 saattir. Tarafların anlaşması ile bu 45 saatlik çalışma süresi haftanın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtılabilir. Cumartesi günü çalışma olmayan bir işverenlikte, cumartesi gününe denk gelen izinlerde cumartesi günü hukuken iş günü sayıldığı için, yıllık ücretli izinden sayılmaktadır.

SONUÇ OLARAK: Yıllık izin hakkı anayasal bir dinlenme hakkıdır. Kanunen işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Bahsi geçen 1 yıl çalışmış olma şartı, yukarıda detaylı olarak belirtildiği gibi, aynı işveren için 1 yıl çalışmış olmayı ifade etmektedir. Yıllık ücretli izin süresi hesaplanırken, kanun gereği işçilerin hizmet süresi dikkate alınmaktadır. Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller yazımızda kanunda detaylı olarak sayılmaktadır. Yukarıda izah edildiği üzere; 26.04.2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6704 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik yıllık ücretli izin süresinin bölünmesi ile ilgili olup, öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir. İşK ve mevzuatının ilgili maddeleri ile Hafta Tatili Hakkında Kanun uyarınca iş günleri Pazartesi – Salı – Çarşamba – Perşembe – Cuma – Cumartesi günleri olmak üzere 6 gündür. Hafta Tatili ise Pazar günü olmak üzere 1 gündür. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili olan Pazar günlerinin ücretleri ayrıca işçiye ödenecektir.

Saygılarımızla

Forensis Hukuk Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için bir hukuk bürosuyla bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz.